اندرکنش گردش جو و پوشش سطح زمین در سازوکار تشکیل و گسترش توفان های گردوغبار تابستانه‎ی خاورمیانه (توفان گردوغبار تیرماه 1388)

نویسندگان

مصطفی کریمی

کامیار شکوهی رازی

چکیده

توفان های گردوغبار یکی از انواع مخاطرات جوّی هستند که در منطقه‎ی خاورمیانه، در طیِّ سال، بارها امکان وقوع آنها وجود دارد. در دهه‎ی پیشین، رخداد این توفان ها فزونی یافته که بررسی علل این افزایش وقوع و سازوکارهای تشکیل آن، توجّه پژوهشگران را به‎خود جلب کرده است. هدف مقاله‎ی پیش رو نیز، دست‎یابی به‎شیوه‎ی سازوکار تشکیل و فعّالیّت توفان‎های گردوغبار مذکور است. در این مقاله، فراوانی توفان های دهه‎ی 80 و گردوغبار تیرماه 1388 را با رویکردی اقلیم‎شناسی، همراه با در نظر گرفتن شرایط سطح زمین با استفاده از داده‎های شبکه‎بندی‎شده، شامل ارتفاع ژئوپتانسیل، سمت و سرعت باد، اُمگا و فشار سطح دریا از مرکز ملّی پیش‎بینی های محیطی (ncep)، داده های پوشش سطح زمین و خاک مورد استفاده در مدل اقلیمی منطقه ای (regcm) مطالعه و بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان داد که تشکیل کم‎فشار روی خلیج فارس و پیشروی آن تا جنوب ترکیه و مساعدت جریان‎های سطوح میانی و بالایی وردسپهر با استقرار ناوه روی این سطوح، در ساحل شرقی مدیترانه، سبب ایجاد گردش چرخندی در جنوب شرق سوریه، در سطح زمین روی زمین های بدون پوشش سطحی (پوشش گیاهی، سنگ‎فرش بیابانی) و دارای خاک سطحی ریزدانه و گچی شده است. قرارگیری شرایط ناپایدار جوّی روی چنین خاک هایی، زمینه را برای تشکیل گردوغبار فراهم کرده است. در طیِّ روزهای بعد با حرکت به سمت شرق ناوه و عمیق شدن شرایط ناپایداری، گردوغبار با حرکت شرق سوی خود از روی ارتفاعات زاگرس عبور کرده و تمام کشور، به‎استثنای جنوب‎شرق را تحت تأثیر قرار داده است. آن چیزی که در این توفان گردوغبار مشهود است، همراهی شرایط گردش جو (ناپایداری با عمق مناسب) و شرایط سطح زمین (زمین بدون پوشش و خاک خشک و نرم) در ایجاد و فعّالیّت آن است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

تحلیلِ ماهواره‌ای ـ همدیدی پدیده‎ی‌ گردوغبار (گردوغبار تیرماه 1388)

تحلیلِ ماهواره‌ای ـ همدیدی پدیده‎ی‌ گردوغبار (گردوغبار تیرماه 1388) طوفان‌های گردوغبار به‎عنوان پدیده‌های غالب مناطق خشک و نیمه‌خشک در بیرون از فضای شهرهای بزرگ، بیشترین تأثیر را در کیفیت هوا‌ دارند. یکی از شدیدترین توفان‌های گردوغبار در تیر ماه 1388 رخ داد که بیش از 17 استان کشور را تحت پوشش قرار داد. شناسایی منابع و کانون‌های برداشت ذرّات معلّق، الگو و نحوه‎ی شکل‌گیری و پراکنش گردوغبار، اهداف ا...

متن کامل

تحلیلِ ماهواره ای ـ همدیدی پدیده‎ی گردوغبار (گردوغبار تیرماه 1388)

تحلیلِ ماهواره ای ـ همدیدی پدیده‎ی گردوغبار (گردوغبار تیرماه 1388) طوفان های گردوغبار به‎عنوان پدیده های غالب مناطق خشک و نیمه خشک در بیرون از فضای شهرهای بزرگ، بیشترین تأثیر را در کیفیت هوا دارند. یکی از شدیدترین توفان های گردوغبار در تیر ماه 1388 رخ داد که بیش از 17 استان کشور را تحت پوشش قرار داد. شناسایی منابع و کانون های برداشت ذرّات معلّق، الگو و نحوه‎ی شکل گیری و پراکنش گردوغبار، اهداف اصل...

متن کامل

پیش بینی وقوع توفان های گردوغبار شهر سنندج

در چند دهه اخیر توجه به توفان های گردوغبار با توجه به تأثیر آن بر تابش امواج کوتاه و بلند نور خورشید و نقشی که در تغییر اقلیم ایفا می کند، بیش از پیش شده است. همان طور که مشهود است، در سال های اخیر کشور ایران به خصوص مناطق غربی و جنوب غربی آن گریبان گیر پدیده ی گردوغبار است. با توجه به اهمیت این پدیده و نقش آن بر فعالیت های انسان، در این تحقیق به پیش بینی وقوع توفان های گردوغبار در شهر سنندج با...

15 صفحه اول

واکاوی سازوکار و مخاطرات توفان حاره‌ای نیلوفر

توفان حاره­ای از مهم‌ترین مخاطرات جوی است که سواحل مناطق جنوبی ایران را تهدید می‌کند. شناخت این مخاطرات و آگاهی از زمان حدوث آن می­تواند در مدیریت مخاطرات ناشی از آن مهم باشد. هدف این پژوهش واکاوی سازوکار و مخاطرات توفان حاره­ای نیلوفر است که در دریای عرب شکل گرفت. داده­های جوی شامل فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه‌های مداری و نصف‌النهاری باد، سرعت قائم، نم ویژه، انرژی پتانسیل در دسترس ...

متن کامل

بررسی تعامل گردش جو و پوشش سطح زمین منطقه خاورمیانه در ایجاد توفان های گرد و غبار غرب و جنوب غرب ایران

پدیده گرد و غبار یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی منطقه خاورمیانه به ویژه در سال های اخیر بوده است به همین علت مطالعه و بررسی جنبه های مختلف آن، زمینه تحقیقات بسیاری از پژوهشهای اخیر قرار گرفته است. تحقیق حاضر نیز به منظور بررسی سازوکارهای کنش متقابل شرایط سطح زمین و گردش جو منطقه در تشکیل و گسترش توفان های گرد و غبار سال های 2003 تا 2009 میلادی (1382 - 1388) خاورمیانه به روش تحلیل سینوپتیکی انجام ...

15 صفحه اول

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
پژوهشهای جغرافیای طبیعی

ناشر: مؤسسه جغرافیا

ISSN 2008-630X

دوره 43

شماره 78 2012

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023